De watercrisis voorbij het katoenveld
Wanneer we spreken over de watervoetafdruk van kleding, focussen we vaak op de immense hoeveelheden die nodig zijn voor de groei van katoen. Hoewel deze consumptie cruciaal is, vergeten we een minstens zo schadelijk aspect van de textielproductie: het chemische afvalwater dat ontstaat tijdens het verven en afwerken van stoffen. De textielindustrie is een van de grootste vervuilers van schoon water wereldwijd. De schadelijke stoffen die in rivieren en meren terechtkomen, bedreigen niet alleen het aquatische ecosysteem, maar ook de drinkwatervoorziening van miljoenen mensen stroomafwaarts.
De gevaarlijke cocktail in de verfbaden
Het proces om een kledingstuk de juiste kleur en textuur te geven, vereist een complexe reeks chemicaliën. Deze ‘cocktail’ omvat naast de kleurstoffen zelf ook fixatiemiddelen, bleekmiddelen, detergenten en zware metalen. Zonder adequate zuivering eindigen deze direct in het milieu, wat leidt tot ernstige ecologische verstoringen.
Zware metalen en hormoonontregelaars
Bij het verven van synthetische en natuurlijke vezels worden vaak zware metalen gebruikt, zoals koper, chroom, cadmium en lood, om de kleurstof permanent aan de vezel te binden. Deze metalen zijn niet biologisch afbreekbaar en accumuleren in planten en dieren. Consumptie van vervuilde vis of gewassen kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen bij mensen, waaronder neurologische schade. Een andere zorgwekkende groep zijn de Azo-kleurstoffen. Hoewel veel varianten in Europa verboden zijn, worden ze nog steeds gebruikt in productielanden met minder strenge regelgeving. Wanneer Azo-kleurstoffen afbreken in het milieu, kunnen ze kankerverwekkende amines vrijgeven. Daarnaast spelen ook alkylfenolethoxylaten (APE’s) een rol, chemische middelen die dienen als detergenten maar bekend staan als hormoonontregelaars.
Het probleem van slechte afvalwaterzuivering
Veel textielfabrieken opereren in landen waar milieuregelgeving zwak is of waar de infrastructuur voor afvalwaterzuivering ontbreekt of verouderd is. In plaats van het kostbare en intensieve proces van het verwijderen van alle chemicaliën, wordt het helder gekleurde, toxische water vaak rechtstreeks in nabijgelegen waterlichamen geloosd. Dit verhoogt niet alleen de toxiciteit van het water, maar verandert ook de lichtdoorlatendheid, waardoor fotosynthese van waterplanten wordt belemmerd, wat de hele voedselketen beïnvloedt.
De overgang naar een schonere cyclus
De verschuiving naar een duurzamere textielindustrie vereist innovatie, maar ook transparantie van de toeleveringsketen. Producenten experimenteren met waterloze verftechnieken, zoals CO2-verven (superkritische koolstofdioxide), die geen water en veel minder chemicaliën vereisen. Ook zijn er bio-gebaseerde en natuurlijke kleurstoffen in opkomst die veel minder schadelijk zijn. Als consumenten hebben we de macht door te kiezen voor merken die aantoonbaar investeren in gesloten verfsystemen. Bij een gesloten systeem wordt het water en een deel van de chemicaliën hergebruikt, waardoor de lozing van vervuild water tot een minimum wordt beperkt. De druk op merken om verantwoording af te leggen over hun chemisch afval is essentieel om de lokale waterbronnen in de productielanden te beschermen en de verborgen watervoetafdruk te verkleinen.
